ସହଜ ଏବଂ ସୁଲଭ ମୂଲ୍ୟରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ଔଷଧ ବ୍ୟବହାରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ତଥା ଏ ବାବଦରେ ଜନ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନେଇ ପ୍ରତିବର୍ଷ ପରି ଚଳିତ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟ ମାର୍ଚ୍ଚ ୭ ତାରିଖକୁ 'ଜନ ଔଷଧୀ ଦିବସ' ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଇଛି। ଚଳିତ ବର୍ଷ ଦେଶର ଜାତୀୟ ରାଜଧାନୀ କ୍ଷେତ୍ର ଦିଲ୍ଲୀଠାରେ ଏ ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧ରୁ ସପ୍ତାହବ୍ୟାପୀ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା।
ପ୍ରଥମ ଦିନରେ କେନ୍ଦ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ଜଗତ ପ୍ରକାଶ ନଡ୍ଡା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଭାରତୀୟ ଜନ ଔଷଧି ପରିଯୋଜନାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ରଥ ଏବଂ ଯାନବାହନକୁ ପତାକା ଦେଖାଇ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ଦ୍ୱିତୀୟ ଦିନରେ ଜନ ଆରୋଗ୍ୟ ମେଳା ସହିତ ଐତିହ୍ୟ ପଦଯାତ୍ରା ଏବଂ ବରିଷ୍ଠ ନାଗରିକଙ୍କ ପାଇଁ ୫୦୦+ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଶିବିର ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା। ତୃତୀୟ ଦିନରେ ପିଲାମାନଙ୍କ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ଏବଂ ପୁଷ୍ଟିକର ଉତ୍ପାଦ ବଣ୍ଟନ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଚତୁର୍ଥ ଦିନରେ ଜନ ଔଷଧି ଉତ୍ପାଦର ସୁଲଭତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ସାନିଟାରୀ ପ୍ୟାଡ୍ ବଣ୍ଟନରେ ମହିଳାମାନଙ୍କ ସମ୍ପୃକ୍ତି ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯାଇଥିଲା। ପଞ୍ଚମ ଦିନରେ ୩୦ଟି ସହରରେ ଫାର୍ମାସିଷ୍ଟ ସଚେତନତା ସେମିନାର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା। ଷଷ୍ଠ ଦିନରେ ଜନ ଔଷଧି ମିତ୍ର ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବକ ପଞ୍ଜିକରଣ ଅଭିଯାନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ସପ୍ତମ ଦିନରେ ଜନ ଔଷଧି ଦିବସ ପାଳନ କରାଯାଇଛି। ଅଷ୍ଟମ ଦିନରେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଉଦ୍ଯାପନୀ ସହ ଜନଔଷଧି ଦିବସ ପାଳନ କରାଯାଇଛି।
‘ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଭାରତୀୟ ଜନ ଔଷଧୀ ପ୍ରକଳ୍ପ’ ନଭେମ୍ବର ୨୦୦୮ରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଫାର୍ମା ପବ୍ଲିକ୍ ସେକ୍ଟର ଅଣ୍ଡରଟେକିଂ ସହିତ ମିଳିତ ଭାବରେ ଔଷଧ ବିଭାଗ ଦ୍ୱାରା ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା। ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଆଉଟଲେଟ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ସୁଲଭ ମୂଲ୍ୟରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ଔଷଧ ଯୋଗାଇବା ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ରହି ଆସିଛି। ପ୍ରତି ବର୍ଷ ଯେଉଁ ସଚେତନତା ଆୟୋଜନ କରାଯାଉଛି ତାହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଭିତରେ ଜେନେରିକ୍ ଔଷଧର ପ୍ରେସକ୍ରିପସନ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ବି ସାମିଲ ରହିଛି। ଅର୍ଥାତ୍ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଯୋଗାଉଥିବା ବୃତ୍ତିଧାରୀ ବିଶେଷକରି ସରକାରୀ ହସ୍ପିଟାଲରେ ଥିବା ଡାକ୍ତରଙ୍କୁ, ଜେନେରିକ୍ ବିକଳ୍ପ ଲେଖିବାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଉଛି। ଏହା ଦ୍ୱାରା ମୂଲ୍ୟ-ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଚିକିତ୍ସା ବିକଳ୍ପ ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଇଛି।
ବ୍ରାଣ୍ଡେଡ୍ ଔଷଧଗୁଡ଼ିକ ସେମାନଙ୍କର ଅଣ-ବ୍ରାଣ୍ଡେଡ୍ ଜେନେରିକ୍ ସମକକ୍ଷ ମୂଲ୍ୟ ତୁଳନାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧିକ ମୂଲ୍ୟରେ ବିକ୍ରି ହୁଏ, ଯଦିଓ ଏଗୁଡ଼ିକ ସେମାନଙ୍କର ଚିକିତ୍ସା ମୂଲ୍ୟରେ ସମାନ ରହିଥାଏ। ଅପରପକ୍ଷେ ଆମ ଦେଶ ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ଜେନେରିକ୍ ଔଷଧର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ରପ୍ତାନିକାରୀ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅଧିକାଂଶ ଭାରତୀୟଙ୍କ ପାଖରେ ସୁଲଭ ଔଷଧ ପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପ୍ରବେଶ ନାହିଁ। ଏଣୁ ସଚେତନତା ପ୍ରସାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି।
ଏହି ଯୋଜନା ଅଧୀନରେ ଖାଲି ଔଷଧ ସୁଲଭ ମୂଲ୍ୟରେ ମିଳୁଛି ତା ନୁହେଁ, ଭାରତୀୟ ମହିଳାମାନଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସୁରକ୍ଷା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ନେଇ ଜନ ଔଷଧି ସୁବିଧା ଅକ୍ସୋ-ବାୟୋଡିଗ୍ରେଡେବଲ୍ ସାନିଟାରୀ ନାପକିନ୍ ମଧ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧ କରାଯାଉଛି। ଏହି ଯୋଜନା ୨୭ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୯ରେ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ଯାହାଦ୍ୱାରା ବଳ ୧ ଟଙ୍କାରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ୟାଡ୍ ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇପାରୁଛି। ଦେଶବ୍ୟାପୀ ୧୫ ହଜାରରୁ ଅଧିକ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଜନ ଔଷଧି ସୁବିଧା ନାପକିନ୍ ବିକ୍ରୟ ହେଉଛି। ଏଥିପ୍ରତି ମହିଳାଙ୍କ ଆଗ୍ରହ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ଏକ ହିସାବ ଅନୁସାରେ ୩୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା ୭୨ କୋଟି ସୁବିଧା ନାପ୍କିନ୍ ବିକ୍ରି ହୋଇଛି।
ଜନ ଔଷଧି କେନ୍ଦ୍ର ଓ ଔଷଧ ଖୋଜିବା ଲାଗି ବିଭାଗ ପକ୍ଷରୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ମୋବାଇଲ୍ ଆପ୍ ଉପଲବ୍ଧ କରାଯାଇଛି। ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ଔଷଧର ମୂଲ୍ୟ, ସାମଗ୍ରିକ ସଞ୍ଚୟ ଅନୁସାରେ ଜେନେରିକ୍ ବନାମ ବ୍ରାଣ୍ଡେଡ୍ ଔଷଧର ମୂଲ୍ୟ ତୁଳନା ବି ସମ୍ଭବ ହେଉଛି।
ଜନ ଔଷଧି ଔଷଧର ମୂଲ୍ୟ ଖୋଲା ବଜାରରେ ଉପଲବ୍ଧ ବ୍ରାଣ୍ଡେଡ୍ ଔଷଧର ମୂଲ୍ୟ ତୁଳନାରେ ୫୦ରୁ ୮୦ ପ୍ରତିଶତ କମ୍। ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକର ଗୁଣବତ୍ତା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ କେବଳ ବିଶ୍ୱ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସଂଗଠନ ପ୍ରମାଣିତ ନିର୍ମାତାମାନଙ୍କଠାରୁ ଔଷଧ କ୍ରୟ କରାଯାଇଥାଏ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ ସର୍ବୋତ୍ତମ ଗୁଣବତ୍ତା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ 'ନ୍ୟାସନାଲ୍ ଆକ୍ରିଡେସନ୍ ବୋର୍ଡ ଫର୍ ଟେଷ୍ଟିଂ ଆଣ୍ଡ କାଲିବ୍ରେସନ୍ ଲାବୋରେଟୋରିଜ୍' (ଏନ୍ଏବିଏଲ୍) ଦ୍ୱାରା ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ପରୀକ୍ଷାଗାରଗୁଡ଼ିକରେ ଔଷଧର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟାଚ୍ ପରୀକ୍ଷଣ କରାଯାଏ।
ଏବେ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ଜିଲ୍ଲାରେ ୧୫,୦୦୦ରୁ ଅଧିକ ଜନୌଷଧି କେନ୍ଦ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ରହିଛି। ଏହି ଯୋଜନା କେବଳ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ସୁଲଭତାକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଛି ତାହା ନୁହେଁ ବରଂ ସ୍ଥାୟୀ ଏବଂ ନିୟମିତ ରୋଜଗାର ପ୍ରଦାନ କରି ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ ରାସ୍ତା ମଧ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ସରକାର ଜେନେରିକ୍ ଔଷଧର ବ୍ୟବହାରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଜାରି ରଖିଥିବାରୁ, ଏହି ଯୋଜନା ଆହୁରି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାସଲ କରିବ, ଯାହା ଭାରତରେ ଜନସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟର ଉନ୍ନତି ଏବଂ ଉଦ୍ୟୋଗୀତାକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିବାରେ ଏହାର ଭୂମିକାକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବ।