ଶ୍ରମ ଏବଂ ନିଯୁକ୍ତି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଦ୍ୱାରା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶ୍ରମ ସଂଗଠନ ସହଯୋଗରେ କରାଯାଇଥିବା ଏକ ବ୍ୟାପକ ଡାଟା-ପୁଲିଂ କାର୍ଯ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା କଭରେଜକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବାରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଅଗ୍ରଗତି କରିଛି। ହିତାଧିକାରୀ ଚିହ୍ନଟ କରିବା ପାଇଁ ମନରେଗା, ଇପିଏଫଓ, ଇଏସଆଇସି, ଏପିୱାଇ ଏବଂ ପିଏମ-ପୋଷଣ ଭଳି ୩୪ଟି ପ୍ରମୁଖ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଯୋଜନାରେ ଏନକ୍ରିପ୍ଟେଡ ଆଧାରକୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟକ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରି, ୨୦୦ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ରେକର୍ଡର ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ କରାଯାଇଥିଲା।
ଏଥିରୁ ଜଣାପଡିଛି ଯେ ଭାରତର ୬୫% ଜନସଂଖ୍ୟା ଅର୍ଥାତ ୯୨ କୋଟି ଲୋକ ଅତି କମରେ ଗୋଟିଏ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ସୁବିଧା (ନଗଦ, ଅଣଆର୍ଥିକ ସୁବିଧା ଏବଂ ଉଭୟ ପ୍ରକାରରେ) ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଛନ୍ତି ଏବଂ ୪୮.୮% ନଗଦ ସୁବିଧା ପାଉଛନ୍ତି। ଆଇଏଲଓର ବିଶ୍ୱ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ରିପୋର୍ଟ (ଡବ୍ଲୁଏସପିଆର୍) ୨୦୨୪-୨୬ ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତର ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା କଭରେଜ୍ ୨୦୨୧ରେ ୨୪.୪% ଥିବାବେଳେ ୨୦୨୪ରେ ଏହା ଦ୍ୱିଗୁଣିତ ହୋଇ ୪୮.୮%ରେ ପହଞ୍ଚିଛି।
ଆଇଏଲଓ ଦ୍ୱାରା ଭାରତର ବର୍ତ୍ତମାନର ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା କଭରେଜ୍ ଆକଳନ ଅର୍ଥାତ୍ ୪୮.୮% ଏବେ ବି ଏକ ବାସ୍ତବିକତାଠାରୁ କମ ପ୍ରତୀତ ହୁଏ, କାରଣ ଏଥିରେ (କ) ଦେଶର ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଥିବା ପ୍ରକାର ସୁବିଧା, ଯେପରିକି ଖାଦ୍ୟ ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ଆବାସ ସୁବିଧା ଏବଂ (ଖ) ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଜନା ଆଦିକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇନାହିଁ। ଏହି ତଥ୍ୟକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯିବା ପରେ ଭାରତର ପ୍ରକୃତ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା କଭରେଜ୍ ବହୁତ ଅଧିକ ହେବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି।
ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଏକ ଉଚ୍ଚସ୍ତରୀୟ ଆଲୋଚନା ମାଧ୍ୟମରେ ଆଇଏଲଓ ମୁଖ୍ୟାଳୟ ସହିତ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିଆସୁଛି। ଗତ ସପ୍ତାହରେ ଜେନେଭାରେ ଭାରତ ସହ ଆଇଏଲଓର ୩୫୩ତମ ଗଭର୍ଣ୍ଣିଂ ବଡି ବୈଠକରେ ସଚିବ (ଏଲଆଣ୍ଡଇ) ଏବଂ ଆଇଏଲଓର ଡିଜିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିବା ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ଆଲୋଚନାରେ ଆଇଏଲଓ କହିଛି ଯେ ଆବାସ ଏବଂ ଖାଦ୍ୟ ନିରାପତ୍ତା ସେମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିବା ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ସୂଚକାଙ୍କ (ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ-ନିରନ୍ତର ବିକାଶ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଉପରେ ଆଧାରିତ)ର ଏକ ଅଂଶ ଅଟେ। ତେଣୁ ଏଭଳି ଯୋଜନା ଏବଂ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ତଥ୍ୟକୁ ମଧ୍ୟ ଆଇଏଲଓ ବିଚାର କରିବ।
ଭାରତରେ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା କଭରେଜର ଏକ ବ୍ୟାପକ ଚିତ୍ର ପାଇବା ପାଇଁ ଏକ ଜାତୀୟ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ଡାଟା ପୁଲିଂ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସ୍ଥାପନ କରିବାରେ ଶ୍ରମ ଏବଂ ନିଯୁକ୍ତି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶ୍ରମ ସଂଗଠନ (ଆଇଏଲଓ) ସହିତ ସକ୍ରିୟ ଭାବରେ ସହଯୋଗ କରୁଛି। ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଶ୍ରମ ବିଭାଗଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାରେ ଏବଂ ଏହାକୁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ସେୟାର କରିବାରେ ନୋଡାଲ୍ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରୁଛନ୍ତି ଯାହାଦ୍ୱାରା ଅଧିକ ସମନ୍ୱୟ, ବୈଧତା ଏବଂ ନକଲ ଦୂର କରାଯାଇପାରିବ।
ଶ୍ରମ ଏବଂ ନିଯୁକ୍ତି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ୧୯.୦୩.୨୦୨୫ରେ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଦ୍ୱାରା ଆୟୋଜିତ ଏକ ହାଇବ୍ରିଡ୍ ବୈଠକରେ ଭାରତର ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ଡାଟା ପୁଲିଂ ଅଭ୍ୟାସର ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା। ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ପାଇଁ, ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସ୍ତରରେ ଡାଟା ସମନ୍ୱୟ ପାଇଁ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ, ରାଜସ୍ଥାନ, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ତାମିଲନାଡୁ, ଓଡ଼ିଶା, ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶ, ତେଲେଙ୍ଗାନା, କର୍ଣ୍ଣାଟକ ଏବଂ ଗୁଜରାଟ ଭଳି ମନୋନୀତ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନଟ କରିଛି।
ଏହି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରକ୍ରିୟା କେବଳ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷାରେ ଏକ ଅଗ୍ରଣୀ ଭାବରେ ଭାରତର ବିଶ୍ୱ ଖ୍ୟାତିକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବ ନାହିଁ, ବରଂ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର, ରାଜ୍ୟ ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକୁ କଲ୍ୟାଣ ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ସର୍ବୋତ୍ତମ କରିବା ଏବଂ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷାର ସ୍ଥାୟୀ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଦିଗରେ ଅଗ୍ରସର ହେବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ। ଏହା ରାଜ୍ୟ-ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଜନା ଅଧୀନରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହିତାଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ ଚିହ୍ନଟ କରିବାରେ ମଧ୍ୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ।
ଏହି ଅଭ୍ୟାସ ଅନ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହିତ ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ଚୁକ୍ତିନାମା ଆଲୋଚନାରେ ଭାରତର ସ୍ଥିତିକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବ ଏବଂ ବିଶ୍ୱ ମୂଲ୍ୟ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ଭଲ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତର ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବ।